BİYONİK PROTEZLER

İnsan uzuvları kompleks pek çok hareketi bir arada yapabilme, diğer insanlarla ve çevre ile etkileşim sağlayabilme yeteneğine sahiptir. Bu kompleks hareketler ve etkileşim; dokunma, vibrasyon, ağrı, ısı, proprioseption duyuları ile olabilmektedir.

Ekstremite amputasyonları ile birlikte tüm hareketlilik ve etkileşim kaybolur. Ancak uygun protez yaklaşımları ile fonksiyonellik yeniden kazandırılabilir.

Enson teknoloji, gerçek bir mühendislik harikası olan biyonik protezleri üretmiştir. Böyle olmasına rağmen bir takım limitasyonları nedeniyle alt ve üst ekstremite ampute populasyonu tarafından hemen kabullenilememiştir.

Biyonik Protezler Nasıl Çalışır?

Ekstremitede deriye yerleştirilen elektrotlar kas gruplarının kasılmasıyla elektrik impulsların algılayp protezdeki bilgisayara gönderir, buradaki mikroişlemci bu mesajları eklemler açısından harekete dönüştürür.

Elektronik sensörler, mikroişlemcinin hareket kontrolünü yapabilmesi için gereken pozisyon ve kuvvet bilgisini sağlar.

Elektrik kontrollü protezlerden farklı olarak ekstremite ksımlarını bağımsız olarak hareket ettirebilme özelliğine sahiptir.

Üst ekstiremite amputelerinde kullanılan biyonik el protezi kendi etrafında rotasyonel ve prepozisyonel hareket edebilme yeteneğine sahiptir, bilek fleksiyon ve ekstansiyon hareketlerini ortaya çıkarabilir.

Küçük objeleri hasas kavrayabilme bırakabilme, tutabilme yeteneğine sahiptir. Bunun yanında güçlü kavrama becerisinede sahiptir.

İnce beceri gerektiren günlük yaşam aktivitelerini başarı ile gerçekleştirebilir. Elin kullanılmadığı zamanlarda anatomik dinlenme pozisyonu sağlar, pozisyonlanabilir bilek eklemi sayesinde çok daha doğal görüntü ve hareket imkanı verir.

İki kanallı protezler ile sadece parmaklar kullanılabilirken, 4 kanallı biyonik el protezlerinde el bileğide hareket kabiliyetine sahiptir. Biyonik ellerin üzerine giydirilen silikon kozmetik kılıflar sayesinde gerçekçi bir görünüm sağlanır.

Alt ekstremite amputelerinde kullanılan biyonik protezler,  doğru zamanda yüklenme sağlıyarak yer zemin algısına duyarlı hareket açığa çıkartır.

Ayakta duruş ve farklı dinamik postürlerde stabilizasyon sağlaması ve ani hareket değişikliklerine gösterdiği uyum ile maksimum bağımsızlık sağlar. Doğal yürüyüş ve hareket paterni kazandırır.

Farklı yürüyüş hızlarında, normal hareket sınırlarında fonksiyonellik sağlar. En büyük avantajı, düşük enerjü tüketimi ile doğala yakın yer zemin algısı ve yürüyüş ortaya çıkarmasıdır.

Ottobock cleg, össur rheo knee, nabtesco hybrid knee ve yine ottobock genium bionic ülkemizde en çok uygulanan biyonik bacak protezlerinden bazılarıdır. İlerleyen teknoloji ile birlikte protez üreticileri marka ve modellerini geliştirerek yenilenmiş versiyonlarını üretmektedir.

• Protez komponentlerinin dayanıklılığı ve ömrü uzundur.
• Biyonik protez kişinin ihtiyacına göre aktiviteye özel farlı ayar yapabilme olanağı sağlar.
• Üst ekstremite açısından, kavrama gücünü aktif olarak ayarlama imkanı sağlarken, alt ekstremitede doğru zamanlama ile yer zemin algısı doğa yakındır.
• Kullanılan malzemelerin özelliği ile hafif, sağlam ve dayanıklı protezlerdir.
• Hassas ayar özelliği ile protez, ihtiyaca göre adaptasyon gösterebilir.
• Diğer elektronik protezler ile karşılaştırıldığında batarya ömrü açısından en az 8 saat aktif kullanım sağlanabilir.
• Günlük yaşamdaki kompleks ve ince beceri gerektiren aktivite ve hareketlerin yapılabilmesine olanak sağlar.
• Üst veya alt ekstremite amputasyonu olan görme engelli protez kullanıcılarına doğala yakın fonksiyonellik sağlar.
• Vücudun bir parçası olarak kabul edilip günlük yaşamda bağımsızlık sağlar.
• Yaşam kalitesini artırır.

• Muhtemel fonksiyonel seviyesine katkı sağlayacağı düşünülen protez kullanıcıları için tercih edilmelidir.
• Kognitif düzeyi çok iyi amputeler için uygundur.
• İletişim ve kooperasyonu iyi amputeler için uygundur.
• Amputenin rehabilitasyon süreçleri ve protez eğitimi açısından istekli olması gerekir.
• Kas kuvvetinin sinyal ortaya çıkarabilmesi için yeterince iyi olması gerekir.

Biyonik kol protezi kullanabilmek için amputelerin protezin teknik özelliklerini çok iyi biliyor olmaları gerekir. Protez ile birlikte eğitim,proteze yüklenen fonksiyonelliğin gerçek hayata uyarlanabilmesi ve işlevsellik kazanabilmesi için önem taşımaktadır. Kas kuvvetlendirmeye yönelik egzersiz programları, üst ekstremiteye yönelik yemek yeme, saç tarama, taraş olma gibi temel kendine bakım aktiviteleri yanı sıra yazı yazma, müzik aleti çalma gibi daha kompleks aktivite eğitimlerinin gerek software oyunları, gerekse sanal gerçeklik uygulamaları yada gerçek aktivite örnekleri ile verilmesi gerekir.

Alt ekstremite açısından doğal yürüme, merdiven inme çıkma gibi ambulasyon aktiviteleri yanı sıra değişik ve engebeli zeminlerde yürüme, koşma, spor ve rekreasyonel aktiviteler açısından fonksiyonel eğitimleri almaları gerekmektedir. Protezdeki kompleks fonksiyonun gerçek aktiviteye dönüşmesi ancak çok iyi ve uzun süreçli rehabilitasyon programı ile mümkün olabilecektir.